– گروه سیاسی: در شرایطی که طرف‌های غربی می‌کوشند از ابزار «تحریم‌های شورای امنیت» به عنوان «اهرم‌فشار» علیه تهران بهره بگیرند، وزارت امورخارجه ایران روز یکشنبه با صدور بیانیه‌ای تاکید کرد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای‌امنیت و محدودیت‌های مندرج در آن درباره برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران باید در موعد مقرر (۲۶مهر ۱۴۰۴) پایان‌یافته تلقی شود.
در چنین شرایطی راهبردسازی به‌منظور عبور از سد اقدام‌های تحریمی خصمانه غرب علیه ایران از ضرورت‌های انکارناپذیری محسوب می‌شود که اگرچه طی سال‌های گذشته همواره در دستورکار قرار داشته، اما در وضعیت کنونی نیازمند جدیت بیش از پیش در به‌کارگیری سیاست‌ها و ابزارهای لازم برای نیل به چنین مقصودی است.
مشروعیت‌زدایی از بازگشت تحریم‌ها
اقدام خصمانه تروئیکای اروپایی برای بازگرداندن تحریم‌های ضدایرانی شورای امنیت در شرایطی است که تهران در روزهای اخیر در قالب «نامه وزیر امورخارجه به دبیرکل سازمان ملل» و «بیانیه وزارت امورخارجه درباره ادعای بازگشت قطعنامه‌های پایان یافته شورای‌امنیت علیه ایران» مواضع قاطع خود را در این زمینه تبیین کرده‌است.
- موضوعات مربوط به برنامه هسته‌ای ایران پیشتر از طریق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ حل‌وفصل شده‌است.
- اقدام‌های نظامی غیرقانونی رژیم اسرائیل و آمریکا علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، اوضاع را به‌طور اساسی دگرگون و قطعنامه‌های پایان‌یافته را منسوخ و بی‌ارتباط با واقعیات موجود کرده‌است.
- سه کشور اروپایی با نقض تعهدهای خود ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، هرگونه صلاحیتی برای استناد به «نقض‌اساسی» را از دست داده‌اند.
- پیش‌نویس قطعنامه ارائه‌شده ازسوی رئیس شورا در ۱۹سپتامبر جهت رأی‌گیری، الزام‌های قطعنامه ۲۲۳۱ را برآورده نکرده و نمی‌تواند تحریم‌هایی را که پیشتر پایان یافته‌اند، احیا کند.
- تحرکات سه کشور اروپایی و آمریکا برای احیای تحریم‌های خاتمه‌یافته کان‌لم‌یکن و بی‌اعتبار است.
- قطعنامه ۲۲۳۱ طبق توافق باید منقضی شود.
- کلیه محدودیت‌های مرتبط با موضوع هسته‌ای ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ در ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ به‌طور دائم پایان خواهند یافت.
- ایران هیچ تلاشی برای تمدید، احیا یا اجرای محدودیت‌های مذکور پس از این تاریخ را به‌رسمیت نمی‌شناسد.
- هیچ تعهدی برای اعضای سازمان ملل، ازجمله ایران، در قبال مفاد و سازوکارهای قطعنامه‌های لغوشده ایجاد نمی‌شود.
- همه کشورها باید از شناسایی این وضعیت غیرقانونی مغایر با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت خودداری کنند.
کلید عبور از تحریم‌ها
کارشناسان براین اعتقادند که در وضعیت کنونی و با توجه به تحولات اخیر، سیاست‌گذاری ضدتحریمی، از اساسی‌ترین راهکارهای عبور از چنین وضعیتی است؛ راهبردی که در حوزه‌های متنوع، مستلزم انجام اقدام‌ها و فعالیت‌های مختلفی است که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد:
تحرک سیاسی
مقابله با راهبردهای تحریمی طرف غربی بیش از هر چیز مستلزم استمرار تحرک دیپلماتیک ایران در عرصه‌های سیاسی – حقوقی است:
- مقابله با اجرایی‌سازی تحریم‌ها: بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران نیازمند اجرای ماموریت «کمیته تحریم» و «هیات کارشناسان» است. با توجه به این موضوع، با تحرک دیپلماتیک، از جمله در هماهنگی با چین و روسیه، می‌توان فعالیت این بازوی نظارتی تحریم‌ها را مختل کرد.
- مخالفت با مشروعیت اسنپ‌بک: تضعیف اجماع جهانی علیه ایران و کاهش مشروعیت تحریم‌های بازگردانده شده ازسوی طرف‌های غربی، از جمله راهکارهای موجود در شرایط کنونی است.
- دیپلماسی اقتصادی: متمرکز شدن «دیپلماسی اقتصادی» بر تحریم‌ها و خنثی کردن فشارهای اقتصادی می‌تواند راهگشای مشکلات پیش رو در حوزه تحریم‌ها باشد.
- هم‌افزایی بین‌المللی: نقش‌آفرینی پررنگ‌تر در زمینه تشکیل «اتحادیه بین‌المللی ضد تحریم» با حضور چیزی در حدود ۲۵ کشور، یکی از راهکارهای عبور از سد تحریم‌های یکجانبه بین‌المللی محسوب می‌شود.
- افق‌گشایی با دیپلماسی فعال: عبور از سد محدودیت‌های ایجاد شده برای ایران در دسترسی به بازارهای بین‌المللی، با «دیپلماسی فعال» محقق خواهد شد؛ دیپلماسی‌ای که محور آن مخالف سیاست‌های تحریمی ظالمانه و یک‌جانبه‌گرایانه غربی است.
- گسترش روابط راهبردی: تعمیق همکاری با شرکای راهبردی ایران، از جمله چین و روسیه، از مهم‌ترین راهکارهای مقابله با تحریم‌های غربی محسوب می‌شود.
- دیپلماسی منطقه‌ای: توسعه همکاری‌های منطقه‌ای، به‌ویژه با همسایگان، زمینه‌ساز شکل‌گیری تعاملات راهبردی باهدف دور زدن تحریم‌های غربی خواهد شد. این درحالی است که تحولات اخیر، زمینه‌ساز تقویت موضع ایران در سطح منطقه شده‌است.
بازدارندگی امنیتی
یکی از راهبردهای محوری در خنثی‌سازی تحریم‌ها، ایجاد «بازدارندگی امنیتی» در مواجهه با اقدام‌های خصمانه طرف‌های غربی است.
- اقدام متقابل: طرف‌های غربی باید این پیام روشن را از ایران دریافت کنند که هرگونه اقدام خصمانه آنان با توسل به قطعنامه‌های پایان یافته شورای امنیت، از جمله بازرسی غیرقانونی کشتی‌های ایران، با اقدام «متقابل» و «متناسب» ایران مواجه خواهد شد.
- امنیت‌سازی در دریا: ایجاد بازدارندگی در حوزه دریانوردی یکی از اهرم‌های موثر در بازداشتن طرف‌های غربی در ایجاد مزاحمت‌های تحریمی برای ایران به‌حساب می‌آید.
- تقابل اطلاعاتی – امنیتی: خنثی‌سازی اقدام‌های اطلاعاتی – امنیتی دشمن برای کور کردن مسیرهای دور زدن تحریم‌ها ازسوی ایران، نقش موثری در عبور از سد تحریم‌های ظالمانه غربی خواهد داشت.
پویایی اقتصادی – تجاری
عبور از محدودیت‌های اقتصادی – تجاری تحریمی، مستلزم اجرایی‌سازی راهبردهایی است که می‌تواند زمینه‌ساز پویایی فعالیت‌ها، آن‌هم در شرایط تحریمی شود؛ از جمله:
- توسعه روابط با شرکای تجاری: تجارت غیرنفتی ایران با کشورهایی مانند چین، روسیه، هند، ترکیه و عراق حتی در دوره تحریم‌های شدید ادامه یافته و این کشورها به‌عنوان شرکای تجاری کلیدی حفظ شده‌اند؛ تقویت این حوزه از ضروریات دوره کنونی است.
- تقویت تولید داخلی: مدیریت منابع مالی برای حمایت از بخش‌های مولد، یکی از اساسی‌ترین راهکارهای ضدتحریمی در شرایط کنونی به‌شمار می‌آید.
- پیگیری دلار زدایی: اجرایی‌سازی توافق‌های گذشته با کشورهای مختلف در راستای تجارت با ارزهای ملی، راهگشای بسیاری از مشکلات ناشی از تحریم‌ها خواهد بود.
- ایجاد نهادهای موازی: ایجاد نهادهای مالی و تجاری جایگزین با کشورهای همسو مانند روسیه، چین و اعضای سازمان همکاری شانگهای نیز یک راهبرد موثر خواهد بود؛ کانال‌هایی که تحت تأثیر تحریم‌های غربی قرار نمی‌گیرند.
- تقویت نقش‌آفرینی بین‌المللی: افزایش مناسبات تجاری با کشورهای عضو سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مانند «بریکس»، «شانگهای»، «اکو»، «اتحادیه اقتصادی اوراسیا» و… نقش غیرقابل انکاری در خنثی کردن تحریم‌ها خواهد داشت.
- طراحی سازوکارهای دوجانبه: فعال کردن سازوکارهای مالی دوجانبه، مانند «نظام تسویه ارزی» یا «تهاتر کالا» به‌عنوان راهکاری موثر برای دور زدن تحریم‌های غرب مطرح است.
- حمایت ویژه از دانش‌بنیان‌ها: با حمایت گسترده‌تر از شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی، به‌ویژه در راستای «بومی‌سازی فناوری‌ها» می‌توان گام‌های مهم ضدتحریمی برداشت.
- حفظ بازارهای نفتی: متنوع‌سازی شیوه‌های حفظ جریان صادرات نفت، زمینه‌ساز حفظ بازارهای بین‌المللی نفت ایران خواهد شد.
منبع: همشهری آنلاین، سایت خبری روزنامه همشهری | hamshahrionline